Malum, mevsim yüksek lisans için başvurma mevsimi. Bir çok üniversite nisan başından beri, başvuruları alıyor; şimdilerde ise birçok yerde bilim sınavları ya da mülakatlar oluyor. Lisanı daha yeni bitirmekte olan bir çok öğrenci de kara kara düşünüyor: Ben bu musibeti yapmalı mıyım?

Lisans eğitimi bir çok bölümde ilk üç yılda çok tek düze gidiyor. Benim bir çok öğrencim, ancak üçüncü sınıfın sonunda, mesleğin dertlerini anladıklarını söylüyorlar. Belki de onun için dördüncü sınıf bir çok öğrenci için çok eğlenceli ve ufuk açan bir yıl oluyor. Herkes kendi kendine daha yapılmamış ama yapılması gereken şeyleri görebiliyor. Film ise tam bu heyecanlı yerinde bitiyor! Oysa bir alanın bu kadar derinine inince, insanın kafası daha çok bu konularla meşgul oluyor. Ufkunuzu açmak, alanınızla ilgili daha çok düşünmek ve eksikliği hissedilen bir problemi çözmek istiyorsanız, yüksek lisans yapın.

Türkiye’de öğrenciler, kendilerinden çok aileleri için okuyor. Veliler, sınavlardan alınan notlardan, yapılan stajlara kadar birçok şeyi takip ediyorlar. Yeri gelince, anneler, babalar arkadaşlarından kariyer planlamasıyla ilgili tüyolar alıp, çocuklarına anlatıyorlar: “Bankaya gir, orada çok para varmış” ya da “Kurumsal şirkete gir, orada tatil hakkın oluyormuş” gibi. Geçen dönem dersten kalan bir öğrencimin en çok üzüldüğü şey, bunu babasına nasıl söyleyeceğiydi. Yani lisans eğitiminin çoğunda öğrenciler hala kendileri için değil, başkaları için birşeyler yaptıklarını düşünüyorlar. Lisansı bitirdiğinizde, bu baskı bitiyor. Birçok anne, baba, yüksek lisans yapmıyor diye, çocuğuna kızmıyor. İşte tam bu anda, ipleri elinize alabilirsiniz. Eğer bir toplum baskısı olmadan, sadece kendiniz için bir şeyler öğrenmek istiyorsanız, yüksek lisans yapın.

Lisans öğrencilerimle konuşurken araştırmacı olmak isteyip istemediklerini soruyorum. Çoğu bunun cevabını bilmiyor çünkü aslında çoğu araştırma yapmak nedir bilmiyor. Tabii, hocalarını görüyorlar ve onların derslere girdiklerini biliyorlar.  Fakat akademisyenlik sadece öğretmenlik yapmak değil. Araştırma nedir, nasıl yapılır, ne şekilde sonuçlar duyurulur? Bunlar hiç bir zaman öğrencilere anlatılmıyor. Oysa, lisans sırasında bir çok öğrenci kısa süreli de olsa bir staj yapmış oluyor ve iş dünyasında neler olduğunu az çok öğreniyor. Bence bundan dolayı da, araştırmacı olmayı hiç düşünmeden iş dünyasına atılıyorlar. Oysa, yüksek lisans o dünyayı tanımak için ideal. Hem doktora kadar uzun ve meşakkatli de değil. Eğer, akademik dünyayı tanımak ve araştırmacı olmak isteyip istemediğine bilerek karar vermek isterseniz, yüksek lisans yapın.

Lisans eğitimi, ister istemez, bir hocanın büyükçene bir sınıfa ders anlatması şeklinde geçiyor. Buna disipline göre, laboratuvarlar, problem çözme zamanları ve bunları veren asistanlar da ekleniyor. Yine de çalışma grupları küçük olmuyor. Oysa, yüksek lisans ile birlikte, bir hoca ile birebir çalışma fırsatı ortaya çıkıyor. İnsan birisiyle başbaşa çalışınca, neyin nasıl yapılacağını, neyin enteresan olduğunu, yapılanların nasıl yazıldığını, nasıl sunulduğunu ve bunlar gibi nice detayı birebir öğreniyor. Eğer böyle bir usta çırak ilişkisi kulağınıza hoş geliyorsa, yüksek lisans yapın.

Dünya son yıllarda, çalışmaktan ve zorluktan kaçar oldu. Öğrenciler bazen seçmeli bir dersimi almadan önce e-mail atıp ders kolay mı ya da eğlenceli mi diye soruyorlar. Onlara benim dersim yerine sinemaya gitmelerini söylüyorum! Hem saatlerini kendileri ayarlayabilirler, hem dersten daha kısa, hem de çok daha eğlenceli. Ama inanın, zorlanarak, düşünerek bir şeyi çözmenin zevkini vermez. Bence yüksek lisansa başlamadan, insanın değer yargılarını ve beklentilerini şöyle bir gözden geçirmesi ve ayarlaması gerekli. Eğer bunu yapıp, kendinizi zorlamaya, düşünmeye, yenilmeye ve tekrar devam etmeye hazırsanız, yüksek lisans yapın.

(Öğrencilerimle geçen haftaki Büyükada gezisinden bir kare.  Kendime not: Selfie çalışmam gerek.)